Czym jest prawo pracy?
Prawo pracy jest gałęzią prawa określającą prawa i obowiązki pracowników i pracodawców w miejscu pracy.
Na poziomie wspólnotowym prawo pracy obejmuje dwa główne obszary:
- warunki pracy – czas pracy, praca w niepełnym wymiarze godzin, praca na czas określony oraz delegowanie pracowników,
- informowanie i zasięganie opinii pracowników w przypadku zwolnień grupowych, przeniesienia własności przedsiębiorstwa itp.
Jak funkcjonuje prawo pracy?
Unia Europejska a prawo pracy
Celem strategii politycznych w ostatnich dekadach było:
- osiągnięcie wysokiego poziomu zatrudnienia i ochrony socjalnej,
- poprawa warunków życia i pracy,
- ochrona spójności społecznej.
Unia Europejska pragnie promować postęp społeczny oraz stale ulepszać warunki życia i pracy mieszkańców Europy – patrz preambuła Traktatu o funkcjonowaniu UE.
Jeżeli chodzi o prawo pracy, UE swoimi działaniami uzupełnia inicjatywy polityczne podejmowane przez poszczególne państwa członkowskie, określając standardy minimalne. Zgodnie z Traktatem – szczególnie z art. 153 – przyjmuje przepisy (dyrektywy) określające minimalne wymagania dotyczące
- warunków pracy i zatrudnienia,
- informowania pracowników i konsultowania się z nimi.
Poszczególne państwa członkowskie mogą przyznać pracownikom wyższy poziom ochrony, jeżeli tylko zechcą. Na przykład Europejska dyrektywa w sprawie czasu pracy uprawnia pracowników do czterech tygodni płatnego urlopu rocznego, ale wiele krajów zdecydowało o przyznaniu pracownikom hojniejszych praw w tym zakresie.
Administracja krajowa a prawo pracy
UE przyjmuje dyrektywy, które następnie jej państwa członkowskie transponują do swojego prawa krajowego i wdrażają. Oznacza to, że to organy krajowe – np. inspekcja pracy i sądy – egzekwują przepisy.
Europejskie centrum wiedzy specjalistycznej
W 2016 r. Unia Europejska stworzyła europejskie centrum wiedzy specjalistycznej w dziedzinie prawa pracy, zatrudnienia i polityki rynku pracy. Centrum wiedzy specjalistycznej zajmuje się prawnymi, regulacyjnymi, gospodarczymi i politycznymi aspektami zatrudnienia i rynku pracy, w tym reformami, w 27 państwach członkowskich UE, Wielkiej Brytanii, państwach Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG), krajach kandydujących i potencjalnych krajach kandydujących kwalifikujących się do uzyskania wsparcia w ramach osi Progress programu Unii Europejskiej na rzecz zatrudnienia i innowacji społecznych.
Z perspektywy prawa pracy cele europejskiego centrum wiedzy specjalistycznej obejmują:
- wspieranie Komisji w jej roli polegającej na zapewnieniu prawidłowego stosowania prawa UE we wszystkich państwach członkowskich oraz monitorowanie reform prawa pracy w ramach europejskiego semestru w kontekście strategii „Europa 2020”,
- wzmocnienie zdolności Komisji do przewidywania wszelkich kwestii problematycznych, które mogą wyniknąć ze stosowania dyrektyw UE, a także analizowanie potencjalnych kwestii prawnych i skutków orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości,
- zwiększanie świadomości społeczeństwa i zachęcanie do publicznej debaty na temat aktualnych zagadnień, które mają duże znaczenie pod kątem przepisów prawa pracy UE.
Zachęcamy do zapoznania się z miesięcznymi sprawozdaniami dotyczącymi rozwoju sytuacji w dziedzinie prawa pracy w państwach członkowskich UE i w państwach EOG.
Trybunał Sprawiedliwości a prawo pracy
W przypadku gdy w sporze rozstrzyganym przed sądem krajowym pojawia się pytanie dotyczące sposobu interpretacji danej dyrektywy UE, sąd może zwrócić się z pytaniem do Trybunału Sprawiedliwości UE. Następnie Trybunał Sprawiedliwości udziela sądowi krajowemu odpowiedzi, które pomagają rozstrzygnąć spór.
Komisja Europejska a prawo pracy
Komisja dba o to, by dyrektywy UE były wprowadzane do prawa poszczególnych państw członkowskich, oraz systematycznie nadzoruje prawidłowe wprowadzanie w życie zawartych w nich przepisów.
Gdy Komisja uzna, że dane państwo nie wprowadziło dyrektywy do swojego prawa krajowego w należyty sposób, może podjąć decyzję o wszczęciu postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego.
W ten sposób Komisja zapewnia, że wszystkie przepisy określone w dyrektywach znajdą się w prawie krajowym. Niemniej jednak Komisja nie może zdecydować o przekazaniu środków zaradczych poszczególnym obywatelom (tzn. o przyznaniu rekompensaty lub o rozstrzygnięciu sporu) – leży to w gestii odpowiednich organów krajowych.
Rezultaty
Biorąc pod uwagę fakt, iż w UE pracuje ponad 240 mln pracowników, prawo pracy UE chroni bezpośrednio wielu obywateli i ma pozytywny wpływ na jedną z najważniejszych i najbardziej wymiernych sfer ich życia.
Prawo pracy UE chroni także pracodawców oraz całe społeczeństwo, ponieważ:
- określa przejrzyste ramy praw i obowiązków w miejscu pracy,
- chroni zdrowie pracowników,
- popularyzuje zrównoważony wzrost gospodarczy.
Ponadto unijne prawo pracy jest zbieżne z zasadami jednolitego rynku. Swobodnemu przepływowi towarów, usług, kapitału oraz pracowników muszą towarzyszyć przepisy prawa pracy, aby zagwarantować, że państwa i przedsiębiorstwa będą ze sobą konkurować w sposób uczciwy dzięki zaletom swoich produktów, a nie dzięki obniżeniu standardów prawa pracy.
