Τι είναι το ευρωπαϊκό διαβατήριο κοινωνικής ασφάλισης (ESSPASS);
Τον Μάρτιο του 2021 η Επιτροπή ανακοίνωσε στο σχέδιο δράσης για τον ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων την έναρξη ενός πιλοτικού έργου προκειμένου να διερευνηθεί έως το 2023 η καθιέρωση μιας ψηφιακής λύσης η οποία θα διευκολύνει τις συναλλαγές μεταξύ των μετακινούμενων πολιτών και των εθνικών αρχών και θα βελτιώσει τη διασυνοριακή φορητότητα των δικαιωμάτων κοινωνικής ασφάλισης (ευρωπαϊκό διαβατήριο κοινωνικής ασφάλισης, ESSPASS). Το ESSPASS αναμένεται ότι θα διευκολύνει τη διασυνοριακή κινητικότητα, καθώς η επαλήθευση της κάλυψης και των δικαιωμάτων κοινωνικής ασφάλισης θα γίνεται ψηφιακά από τους αρμόδιους φορείς και άλλους παράγοντες.
H πρώτη φάση επικεντρώθηκε στη διασυνοριακή ψηφιακή επαλήθευση της εγκυρότητας και της γνησιότητας του φορητού εγγράφου Α1. Αυτό το φορητό έγγραφο αναφέρει τη νομοθεσία κοινωνικής ασφάλισης στην οποία υπόκειται ο κάτοχος και χρησιμοποιείται, για παράδειγμα, όταν ένα άτομο αποσπάται προσωρινά για να εργαστεί σε κράτος μέλος διαφορετικό από εκείνο στο οποίο είναι ασφαλισμένο. Έτσι αποφεύγεται σίγουρα η διπλή καταβολή εισφορών, καθώς αποδεικνύεται ότι οι κοινωνικές εισφορές καταβάλλονται σε άλλη χώρα της ΕΕ. Τα αποτελέσματα της πρώτης φάσης δείχνουν πώς θα μπορούσε το ESSPASS να απλουστεύσει τη ζωή των μετακινούμενων πολιτών και των επιχειρήσεων που παρέχουν υπηρεσίες στο εξωτερικό, μεταξύ των οποίων και οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις, εξορθολογίζοντας τις διακασίες και μειώνοντας τον διοικητικό φόρτο.
Σε συνέχεια αυτής της πρώτης φάσης, δύο κοινοπραξίες κρατικών φορέων των κρατών μελών εφαρμόζουν ένα νέο πιλοτικό έργο που αφορούν την έκδοση και επαλήθευση του φορητού εγγράφου A1 και της Ευρωπαϊκής Κάρτας Ασφάλισης Ασθένειας, λαμβάνοντας χρηματοδοτική στήριξη από το πρόγραμμα «Ψηφιακή Ευρώπη». Αυτό το πιλοτικό έργο ξεκίνησε στα μέσα του 2023 και θα διαρκέσει δύο έτη.
Ποιοι συμμετέχουν;
Το νέο πιλοτικό έργο διεξάγεται από φορείς 12 χωρών (AT, BE, CZ, DK, DE, IE, IT, NL, PL, PT, ES, SE) οι οποίοι συμμετέχουν στις δύο κοινοπραξίες που χρηματοδοτούνται στο πλαίσιο του προγράμματος «Ψηφιακή Ευρώπη».
Αφού ήδη προβλέπεται η ηλεκτρονική ανταλλαγή πληροφοριών για τον συντονισμό της κοινωνικής ασφάλισης (μέσω του συστήματος EESSI), γιατί χρειάζεται το ESSPASS;
Το EESSI (ηλεκτρονική ανταλλαγή πληροφοριών για την κοινωνική ασφάλιση) είναι ένα σύστημα ανταλλαγής μηνυμάτων που επιτρέπει την ασφαλή και ταχεία ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ φορέων (π.χ. για τον υπολογισμό των συνταξιοδοτικών δικαιωμάτων ενός ατόμου που εργάστηκε σε διάφορα κράτη μέλη κατά τη διάρκεια της σταδιοδρομίας του). Μόνο οι φορείς κοινωνικής ασφάλισης έχουν πρόσβαση στο σύστημα EESSI. Το πιλοτικό έργο ESSPASS διερευνά τρόπους με τους οποίους να συμπληρώσει το EESSI, διευκολύνοντας τις συναλλαγές μεταξύ μετακινούμενων πολιτών και σχετικών δημόσιων αρχών και άλλων παραγόντων για σκοπούς κοινωνικής ασφάλισης (π.χ. επιθεωρητών εργασίας ή παρόχων υγειονομικής περίθαλψης) ώστε να επαληθεύονται σε πραγματικό χρόνο η κάλυψη και τα δικαιώματα κοινωνικής ασφάλισης, μεταξύ άλλων από τους παράγοντες που δεν έχουν πρόσβαση στο σύστημα EESSI.
Θα χρησιμοποιήσει το ESSPASS τα προτεινόμενα ευρωπαϊκά πορτοφόλια ψηφιακής ταυτότητας;
Στις 3 Ιουνίου 2021 η Επιτροπή δημοσίευσε την πρόταση για ένα ευρωπαϊκό πλαίσιο ψηφιακής ταυτότητας (EUDI). Η πρωτοβουλία αναθεωρεί το υπάρχον διασυνοριακό νομικό πλαίσιο για αξιόπιστες ψηφιακές ταυτότητες [κανονισμός σχετικά με την ηλεκτρονική ταυτοποίηση και τις υπηρεσίες εμπιστοσύνης (eIDAS)]. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο κατέληξαν σε συμφωνία στις 29 Ιουνίου June 2023.Ο κανονισμός θα τεθεί πιθανώς σε ισχύ το δεύτερο εξάμηνο του 2023.
Με εναρμονισμένα ενωσιακά πορτοφόλια ψηφιακής ταυτότητας (ως μέρος του νέου πλαισίου EUDI), οι πολίτες θα μπορούν να αποθηκεύουν και να ανταλλάσσουν εκουσίως δεδομένα και ψηφιακά έγγραφα/διαπιστευτήρια για όλες τις μορφές υπηρεσιών (π.χ. άδεια οδήγησης, ιατρικές συνταγές ή τίτλοι σπουδών). Το πιλοτικό έργο ESSPASS επιδιώκει να αξιοποιήσει το εν λόγω πλαίσιο και το ευρωπαϊκό πορτοφόλι ψηφιακής ταυτότητας.
Πώς θα διασφαλίσει η Επιτροπή την ασφάλεια των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και την αυστηρή εφαρμογή των ενωσιακών κανόνων για την προστασία των δεδομένων;
Κάθε νέα πρωτοβουλία θα πρέπει να συμμορφώνεται με την ενωσιακή νομοθεσία για την προστασία των δεδομένων —ιδίως με τον γενικό κανονισμό για την προστασία δεδομένων— και με τους κανόνες ασφάλειας. Η πιθανή μελλοντική λύση ESSPASS, με την οποία θα επαληθεύονται τα δικαιώματα κοινωνικής ασφάλισης των μετακινούμενων πολιτών και εργαζομένων στο εξωτερικό, πρέπει να συμμορφώνεται με τους κανόνες αυτούς και πρέπει επίσης να πληροί τις απαιτήσεις προσβασιμότητας χωρίς να αποκλείει κανέναν —ιδίως τα άτομα με αναπηρία, τους ηλικιωμένους και όσους δεν διαθέτουν ψηφιακές δεξιότητες.
Πώς συνδέεται με την ενιαία ψηφιακή πύλη (SDG);
Ο κανονισμός για την ενιαία ψηφιακή πύλη (SDG) όρισε ότι τα κράτη μέλη υποχρεούνται να παρέχουν τις βασικές διοικητικές διαδικασίες σε πλήρη διαδικτυακή μορφή από τις 12 Δεκεμβρίου 2023. Μία από αυτές τις διαδικασίες είναι η αίτηση καθορισμού της εφαρμοστέας νομοθεσίας (το αποτέλεσμα της οποίας είναι το φορητό έγγραφο Α1), ενώ άλλο παράδειγμα αποτελεί η αίτηση για ευρωπαϊκή κάρτα ασφάλισης ασθένειας.
Αυτό σημαίνει ότι αυτού του είδους οι αιτήσεις —καθώς και η απάντηση (το αποτέλεσμα) στις εν λόγω αιτήσεις (το φορητό έγγραφο A1 και η ΕΚΑΑ)— θα πρέπει να είναι διαθέσιμες για τους πολίτες στο διαδίκτυο.
Το πιλοτικό έργο ESSPASS συμπληρώνει το μέτρο αυτό διερευνώντας τρόπους με τους οποίους η επαλήθευση της γνησιότητας και της εγκυρότητας τέτοιου είδους (ηλεκτρονικών) εγγράφων μπορεί να πραγματοποιηθεί σε διασυνοριακό επίπεδο.
Θα επηρεάσει το ESSPASS τους κανόνες για τον συντονισμό της κοινωνικής ασφάλισης ή την τρέχουσα αναθεώρησή τους;
Το πιλοτικό έργο ESSPASS διερευνά πώς μπορούν να απλουστευθούν οι διαδικασίες συντονισμού της κοινωνικής ασφάλισης· δεν έχει στόχο να αλλάξει το θεματικό ή το προσωπικό πεδίου εφαρμογής των κανόνων συντονισμού. Οι τρέχουσες ανταλλαγές σε έντυπη μορφή μεταξύ, αφενός, των μετακινούμενων ατόμων και των επιχειρήσεων και, αφετέρου, των διοικήσεων, των παρόχων υγειονομικής περίθαλψης ή των επιθεωρητών εργασίας θα αντικατασταθούν όσο το δυνατόν περισσότερο από ηλεκτρονικά μέσα.