Wat is ESSPASS?
In maart 2021 kondigde de Commissie in het actieplan voor de Europese pijler van sociale rechten de start aan van een proefproject om tegen 2023 een digitale oplossing te onderzoeken om de interactie tussen mobiele burgers en nationale autoriteiten te vergemakkelijken en de uitoefening van socialezekerheidsrechten over de grenzen heen te verbeteren (Europese socialezekerheidspas, ESSPASS). ESSPASS moet grensoverschrijdende mobiliteit vergemakkelijken door bevoegde instellingen en andere actoren in staat te stellen de socialezekerheidsdekking en -rechten van mobiele burgers te verifiëren.
Een eerste fase was gericht op de grensoverschrijdende digitale verificatie van de geldigheid en echtheid van meeneembaar document A1. Dit meeneembaar document vermeldt de socialezekerheidswetgeving die op de houder van toepassing is en wordt bijvoorbeeld gebruikt wanneer een persoon tijdelijk gaat werken in een andere lidstaat dan die waar hij verzekerd is. Aangezien het bewijst dat de sociale bijdragen in een ander EU-land worden betaald, wordt dubbele betaling van bijdragen vermeden. Uit de resultaten van de eerste fase blijkt hoe ESSPASS het leven kan helpen vergemakkelijken van mobiele burgers en bedrijven die in het buitenland diensten verlenen, waaronder kleine en middelgrote ondernemingen, door de procedures te stroomlijnen en de administratieve lasten te verminderen.
Na deze eerste fase testen twee consortia van instellingen in de lidstaten, met financiële steun uit het programma Digitaal Europa, verder de afgifte en verificatie van draagbaar document A1 en de Europese ziekteverzekeringspas. Dit proefproject is medio 2023 van start gegaan voor een duur van twee jaar.
Wie is erbij betrokken?<
Het tweede proefproject wordt uitgevoerd door instellingen uit 12 landen (AT, BE, CZ, DK, DE, IE, IT, NL, PL, PT, ES, SE) die deel uitmaken van de twee consortia die in het kader van het programma Digitaal Europa worden gefinancierd.
Er is al elektronische informatie-uitwisseling op het gebied van de coördinatie van de sociale zekerheid (via het EESSI-systeem). Waarom is ESSPASS nodig?
EESSI is een systeem voor de uitwisseling van berichten dat een veilige en snelle uitwisseling van informatie tussen instellingen mogelijk maakt (bv. om de pensioenrechten te berekenen van iemand die gedurende zijn loopbaan in verschillende lidstaten heeft gewerkt). Alleen socialezekerheidsinstellingen hebben toegang tot het EESSI-systeem. Het ESSPASS-proefproject onderzoekt manieren om EESSI aan te vullen door de interactie tussen mobiele burgers en relevante overheidsinstanties en andere actoren in de sociale zekerheid (bv. arbeidsinspecteurs of zorgaanbieders) te vergemakkelijken en door het mogelijk te maken socialezekerheidsdekking en -rechten in realtime te controleren, ook voor actoren die geen toegang hebben tot het EESSI-systeem.
Zal ESSPASS gebruikmaken van de voorgestelde Europese portemonnees voor digitale identiteit?
Op 3 juni 2021 heeft de Commissie het voorstel voor een kader voor een Europese digitale identiteit (EUDI) bekendgemaakt. Het initiatief houdt een herziening in van het bestaande grensoverschrijdende rechtskader voor betrouwbare digitale identiteiten (de verordening inzake Europese elektronische identificatie en vertrouwensdiensten (eIDAS-verordening)). Op 29 juni 2023 hebben het Europees Parlement en de Raad een politiek akkoord bereikt. De verordening zal waarschijnlijk in de tweede helft van 2023 in werking treden.
Met geharmoniseerde portemonnees voor digitale identiteit in de EU (als onderdeel van het nieuwe EU-kader voor digitale identiteit) zullen burgers op vrijwillige basis gegevens en digitale documenten/credentials voor allerlei diensten kunnen opslaan en delen (bv. rijbewijs, medische recepten of onderwijskwalificaties). In het ESSPASS-proefproject wordt onderzocht hoe gebruik kan worden gemaakt van dit kader en van de Europese portemonnee voor digitale identiteit.
How will the Commission ensure that personal data is safe and the EU's data protection are strictlly applied?
Elk nieuw initiatief moet in overeenstemming zijn met de EU-wetgeving inzake gegevensbescherming, met name met de algemene verordening gegevensbescherming, en met de veiligheidsvoorschriften. Een mogelijke toekomstige ESSPASS-oplossing die de verificatie van socialezekerheidsrechten van mobiele burgers en werknemers in het buitenland mogelijk maakt, moet aan deze regels voldoen, maar ook aan toegankelijkheidseisen. Ze moet ook inclusief zijn voor iedereen, met name voor personen met een handicap, ouderen en mensen zonder digitale vaardigheden.
Hoe gaat de Commissie ervoor zorgen dat persoonsgegevens veilig zijn en dat de EU-regels inzake gegevensbescherming strikt worden toegepast?
Met deverordening tot oprichting van één digitale toegangspoort werd de verplichting ingevoerd voor de lidstaten om vanaf 12 december 2023 belangrijke administratieve procedures volledig online beschikbaar te stellen. Een van deze procedures is het verzoek om vaststelling van de toepasselijke wetgeving (met als resultaat het meeneembare document A1). Een ander voorbeeld is de aanvraag van een Europese ziekteverzekeringskaart.
Dit betekent dat dergelijke verzoeken — en ook het antwoord daarop (het PD A1 en de EHIC) online beschikbaar moeten zijn voor burgers.
Het ESSPASS-proefproject vult dit aan door te onderzoeken hoe de echtheid en geldigheid van dergelijke (elektronische) documenten in grensoverschrijdende situaties kan worden gecontroleerd.
Zou de ESSPASS gevolgen hebben voor de regels inzake de coördinatie van de sociale zekerheid of voor de lopende herziening daarvan?
Het ESSPASS-proefproject onderzoekt hoe de procedures voor de coördinatie van de sociale zekerheid kunnen worden vereenvoudigd; het heeft niet tot doel de materiële of personele werkingssfeer van de coördinatieregels te wijzigen. De huidige papieren uitwisselingen tussen mobiele personen/ondernemingen en overheden, zorgaanbieders of arbeidsinspecteurs zouden zoveel mogelijk door elektronische middelen worden vervangen.